Yüzümüz aynı denize dönük olduğundan mıdır bilinmez, Akdeniz''e kıyısı olan ülkelerle yakaladığımız ortak duygudurum hissi, bizi birbirimize yakın hissettiriyor.

Sıcakkanlılık, konukseverlik, içtenlik ve toplumsal yaşam tarzı gibi başlıklarda, yüksek uyum söz konusu. Olası bir ülke değişikliğinde (dil konusu hariç) kendimizi yabancı hissetmeyecek kadar çok fazla ayrıntıya sahibiz.

İtalya!

''Yeniden Doğuş''un (Rönesans) sıfır noktası.

Sanat, bilim, felsefe ve mimarlıkta, Orta Çağ karanlığını geride bırakarak, günümüz çağdaş Avrupa''sını şekillendiren topraklar.

Her şeyin başlangıç noktasında yer alan bir ülke, ne yazık ki tiyatro alanında uluslararası bir şöhrete sahip değil. Bu noktada pek çok tarihsel gerekçe sıralanabilir.

Opera kültürünün ülkede egemen bir konumda bulunmasının, tiyatro kültürünün yaygınlaşması noktasında bir çeşit ''el freni'' olduğu yönünde genel bir yaklaşım söz konusu.

İtalyan oyun yazarlığının gelişimi konusunda da sıkıntılar eklenince, belli başlı kült metinler dışında ülke tiyatrosuna dair görsel arşivimiz sınırlı.

Amerikan, İngiliz ve Fransız komedi anlayışına ait yapımlar, ülkemiz sahnelerinde sıklıkla boy gösterirken, İtalyan Tiyatrosu bu kulvarda kendine yer bulmakta zorlanıyor.

Neyse ki usta oyuncu Füsun Demirel''in İtalyanca aslından yaptığı çeviriler sayesinde,Türk izleyicisi önemli bir İtalyan oyun yazarı ile tanışmış oldu.

Dario Fo!

Tam adı ile Dario Luigi Angelo Fo (24 Mart 1926 - 13 Ekim 2016) ''Nobel Edebiyat Ödülü'' sahibi İtalyan oyun yazarı, aktör, yönetmen.

Kaleme aldığı oyunları ile günümüz İtalya''sına ve gündelik olaylara panoramik bir bakış atıyor.

Sahip olduğu siyasi görüşleri çerçevesinde, siyasal bir ajit-prop tiyatrosu kimliğine uygun oyunlar yazdığını söyleyebiliriz. İşçi ve emekçi sınıfını merkezine aldığı, sistem eleştirisi içeren oyunları ile dikkatleri üzerine çekiyor. Oyunlarını komik ve absürd unsurlar üzerine inşa eden yazar, bir nevi İtalyan tarzı vodvil çizgisinde içerikler üretiyor.

Tabii Dario Fo hakkında bir yazı yazmak istediğinizde, oyuncu Franca Rame''den bahsetmemek olmaz. Fo, Rame ile evlendikten sonra, 1959 yılında birlikte Dario Fo-France Rame Topluluğu''nu kurarak, gerçek anlamda tiyatro macerasına başlıyor. Ve bu ortaklık yaşamının sonuna kadar hem duygusal hem de profesyonel anlamda devam ediyor. İtalya tiyatrosuna iz bırakan önemli bir birliktelikten bahsediyoruz.

Bir Anarşistin Kaza Sonucu Ölümü (Morte Accidentale di un Anarchico - 1970) ve Ödenmeyecek, Ödemiyoruz (Non si Paga! Non si Paga! - 1974) yazarın en çok sahnelenen yapıtlarından ikisi.

An itibariyle, Dario Fo''nun beyaz boş sayfalarımıza konuk olmasını sağlayan oyununun adı: Ödenmeyecek, Ödemiyoruz!

Fo''nun yazdığı oyun, İtalya''nın yoksul işçi kesimine ait kadınların bir süpermarketi yağmalamasıyla gelişen komik olaylardan yola çıkarak bir ekonomik sistem eleştirisi sunuyor. Oyun, İtalya varoşlarında yaşam mücadelesi veren insanların bir yandan da sisteme karşı verdikleri mücadelede karşılaştıkları zorlukları komik bir dille anlatıyor. Sürekli artan hayat pahalılığı karşısında varoşlarda yaşayan kadınlar zamlara karşı hep birlikte eski fiyatlardan alışveriş yapmaya karar verirler ve bir süpermarketteki mallara el koyarlar.

Fo, bu oyunu 70''li yıllarda Torino''da grev yapan işçilerin durumuna dikkat çekmek için yazmış. Sendikaların grev karşısındaki kayıtsızlığını da buna ekleyelim. Oyun, işçilerin çalışma koşullarını sorgularken, onların bağlı oldukları sendika ve partileri de sorguluyor.

Ülkemizde farklı topluluklar tarafından daha öncede sahnelenen oyun, son olarak Aysa Prodüksiyon Tiyatrosu yapımı olarak 3 Şubat 2023 tarihinde, Trump Sahne''de gerçekleştirilen prömiyer ile izleyicisine merhaba dedi.

Ünlü yüzlerin eşlik ettiği gecede, salon doluluk oranı tiyatro sanatına olan bağlılığımızı artıracak nitelikte.

Füsun Demirel çevirisi bu kez de Ebru Kara rejisi ile yeniden hayat buldu. Oyuncu kadrosunda, beyaz ekranın sevilen yüzleri arasında yer alan; Zeynep Kankonde, Aşkın Şenol, Fatih Sevdi, Volkan Girgin ve Su Şanad bulunuyor.

50 yıl önce İtalya''da yazılmış olmasına karşın, güncelliğini bu kadar koruyabilmiş başarılı oyun metni, başarılı oyunculuklarla izleyicisinin gönlünü fethetmeye aday.

Yönetmen Kara''nın saat işçiliği gibi tıkır tıkır işleyen yönetmenlik başarısı gözden kaçmadı.

İşin en ilginç tarafı, oyun metninde yer alan tüm diyalogların, günümüz Türkiye''si ile aşırı uyumlu yapısı. Adeta bizden bir hikaye!

Zeynep Kankonde''nin merkez rolü etrafında yükselen oyunda, usta oyuncunun karakter çözümlemesi gerçekten etkileyici.

Kankonde''ye eşlik eden Aşkın Şenol ve Su Şanad''a eşlik eden Fatih Sevdi''nin ikili partner uyumları, rol zamanlamaları alkışa değer. Prömiyer gecesi için taşıdıkları heyecan da cabası.

Volkan Girgin için ayrı bir başlık açmak istiyorum. Oyunda her oyuncu kendi karakterini canlandırırdı. Girgin ise birden fazla karakteri, büyük bir efor sarf ederek canlandırdı ve oyunun temposunun düşmesine hiç izin vermedi. Sahne üstünde ilk kez izlediğim oyuncunun başarısı takdire değer.

Dekor tasarımda Serkan Kavurt, ışık tasarımda Yakup Çartık ve çok beğendiğim oyun müziklerinde Orhan Enes Kuzu''nun imzası yer alıyor.

Başarılı bir reji, oyuncu kadrosu ve oyun akışkanlığı. İzleme listeniz için not almanızı öneririm.

Günümüz gerçeklikleri ile bire bir örtüşen bir sloganla yazımı burada noktalıyorum.

"Geçinemiyoruz! Her gün zam, her şeye zam!  Yeter artık! Ödenmeyecek, Ödemiyoruz!"