İmroz Adasında (Gökçeada) XV. Yüzyıl başlarında doğan tarihçi Kritovulos, asıl adıyla Mihail Kritopulos, Fatih dönemini anlatan kıymetli bir yapıt kaleme almıştır. Kritovulos, 1451-1467 yılları arasındaki olayları eşit uzunlukta olmayan beş kitapta anlatmaktadır.

Yunanca aslından kitabı Türkçeye akıcı bir üslupla çeviren Arı Çokona, Önsöz'de bu kıymetli tarihçiden bahsederken şöyle diyor: "Tanığı olduğu dönemin tarihi önemini kavrayan yazar, Bizans İmparatorluğu'nun tarihten silinmesiyle, yerine Osmanlıların geçişini, bu değişimin baş aktörü olarak gördüğü Fatih Sultan Mehmed'in saltanatı çevresinde vermeye çalışır." Arı Çokona ayrıca, Kritovulos hakkında şu bilgiyi veriyor: "Eserinin sunuş yazısında genç sultana methiyeler dizdikten sonra, fetih ve başarılarının 'en büyük saygınlığa sahip olan Hellen diliyle yazılmış bir eser' ile gelecek nesillere aktarılması gerektiğine işaret eder. Arapça ya da Farsça yazılacak bir tarihin çok az insana hitap edeceğinden aynı yaygınlığa ulaşamayacağını iddia eder. Sunuşunda daha sonra genel bir Osmanlı Tarihi yazmayı düşündüğünü söyler, ancak bilinmeyen sebeplerle bunu gerçekleştiremez." 

Kritovulos, yapıtında Arnavutlar yerine 'İllyryalılar', Sırplar yerine 'Trivalliler' der. Tarihini beş kitap halinde yazdığını yukarıda söylemiştik. Birinci kitapta, "Yüce Sultan Mehmed'in saltanatının başlangıcını, tahta çıkışını, eserlerini ve başarılarını" anlatıyor.

Kritovulos, dönemin bir aydını olarak tarih kitabını Fatih Sultan Mehmed'e ithaf ederken, eseri dönemin en nesnel çalışmalarından biri olarak gösterilmektedir. Fatih'in, Sırbistan, Mora, Enez seferleri ile Sinop'tan Arnavutluk'a kadar uzanan fetihlerden bahsedildiği görülür. Fetih sırasında tahrip olan İstanbul'un imar ve iskânına sultanın verdiği önem üzerinde ayrıca durur. Fatih'in, paşaları ve zengin devlet yetkililerini, kentin imar ve kalkınmasına katkıda bulunmaları için teşvik ettiğine dikkat çeker. Yapıtta ayrıca, Rumeli Beylerbeyi Mahmut'un da görkemli binalar yaptırdığına değinilir.

Kritovulos, Fatih'in şahsiyetinden bahsederken "her alanda harekete susamış ateşli yapısı ve hükümdarlara özgü asil ruhu" olduğunu belirtiyor ve ayrıca filozof olduğuna değiniyor. Arap ve Fars bilimine dair eserlerle birlikte, Hellence eserlerin Arapça ve Farsça'ya çevrilmiş olanlarını derinlemesine incelediğine dikkat çekiyor.

Tarihçi Kritovulos'un bu eseri, Türkiye İş Bankası Yayınları'nın Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisinde "Kritovulos Tarihi (1451-1467)" adıyla yer aldı.