(ANKARA) - Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı Araştırma-Geliştirme Faaliyetleri Araştırması'na göre, ağustos ayı verileri 2024'te Ar-Ge harcamasının bir önceki yıla kıyasla 274 milyar 279 milyon TL artarak 651 milyar 822 milyon TL'ye yükseldiğine işaret ediyor.
TÜİK, 2024 yılına ilişkin Ar-Ge Faaliyetleri verilerini duyurdu. Buna göre, gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcamasının GSYH içindeki oranı 2023'te yüzde 1,39 iken, 2024 yılında 44 trilyon 587 milyar 225 milyon TL'lik GSYH içinde yüzde 1,46 olarak belirlendi.
Ar-Ge harcamalarının en büyük payı şirketlerden
Mali ve mali olmayan şirketler, Ar-Ge harcamalarında yüzde 64,8 ile en büyük paya sahip. Yükseköğretim ise yüzde 30,9 ile bunu takip ediyor. Kâr amacı gütmeyen kuruluşların dahil olduğu genel devlet Ar-Ge harcamalarının toplam içindeki payı ise yüzde 4,3 düzeyinde kaldı. Ar-Ge harcamalarında personel giderleri, yüzde 59,5 ile en fazla harcama kalemini oluşturdu.
Mali sektör lider konumda
2024 yılında yapılan Ar-Ge harcamalarının yüzde 53,8'i mali ve mali olmayan şirketler tarafından finanse edildi. Genel devlet Ar-Ge harcamalarının yüzde 30,4'ü, yükseköğretim yüzde 12,9'unu, yurt dışı kaynaklar yüzde 2,9'unu, diğer yurt içi kaynaklar ise yaklaşık yüzde 0,01'ini finanse etti.
Ar-Ge personelinde dikkat çeken rakamlar
Tam zaman eşdeğeri (TZE) cinsinden, 2024 yılında toplamda 310 bin 473 kişi Ar-Ge personeli olarak görev yaptı. Sektörler bazında bakıldığında, bu personelin yüzde 67,1'i mali ve mali olmayan şirketlerde, yüzde 30,0'ı yükseköğretimde, yüzde 2,9'u ise kâr amacı gütmeyen kuruluşların dahil olduğu devlet sektöründe yer aldı.
Kadın Ar-Ge personelinin oranı yükseliyor
2024'te TZE cinsinden kadın Ar-Ge personel sayısı, toplam Ar-Ge personelinin yüzde 34,2'sini oluşturarak 106 bin 74 kişiye ulaştı. Sektörlerdeki dağılımda, kadın Ar-Ge personel oranı yükseköğretimde yüzde 47,9, kâr amacı gütmeyen kuruluşlarda yüzde 30,6, mali ve mali olmayan şirketlerde ise yüzde 28,2 olarak gözlemlendi.
Eğitim seviyeleri incelendiğinde
Ar-Ge personelinin öğrenim durumuna bakıldığında, %39,9'unun lisans düzeyinde eğitim aldığı görüldü. Ardından, yüzde 30,6 ile doktora veya eşdeğeri, yüzde 20,3 ile yüksek lisans, yüzde 4,9 ile meslek yüksekokulu ve yüzde 4,4 ile lise ve altı eğitim seviyeleri geldi. TZE cinsinden dağılımda ise lisans yüzde 48,9, doktora veya eşdeğeri yüzde 21,2, yüksek lisans yüzde 19,1, meslek yüksekokulu yüzde 5,8 ve lise ile altı eğitim düzeyinde yüzde 5,0 olarak belirlendi.
En fazla Ar-Ge harcaması İstanbul'da
İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 2. Düzeye göre, 2024 yılında Ar-Ge harcamalarının en yüksek olduğu bölge toplam harcamanın yüzde 33,4'ünü gerçekleştiren TR10 (İstanbul) oldu. Bu bölgeyi, yüzde 27,8 ile TR51 (Ankara) ve yüzde 9,4 ile TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) izledi. Toplam Ar-Ge personelinin yüzde 32,6'sı TR10, yüzde 19,2'si TR51 ve yüzde 8,3'ü TR42 bölgesinde istihdam edildi.
Ar-Ge merkezlerinde yoğunlaşma
Mali ve mali olmayan şirketler tarafından 2024'te gerçekleştirilen 422 milyar 307 milyon TL Ar-Ge harcamasasının yüzde 52,7'si Ar-Ge merkezlerinde yapıldı. Ayrıca, Ar-Ge merkezlerinde yapılan harcamanın yüzde 89,4'ü, 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip girişimlerden geldi.
Yüksek teknoloji başı çekiyor
İmalat sanayinde Ar-Ge faaliyetleri yürüten girişimlerin teknoloji düzeylerine göre dağılımında, 2024'te yapılan 210 milyar 506 milyon TL Ar-Ge harcamasasının yüzde 46,9'unun yüksek teknoloji faaliyetlerinde yer alan girişimler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. İmalat sanayisindeki toplam Ar-Ge harcamasasının yüzde 40,2'si orta yüksek teknoloji faaliyetlerinde, yüzde 8,2'si orta düşük teknoloji faaliyetlerinde, yüzde 4,7'si ise düşük teknoloji faaliyetlerinde yapıldı.
2024 yılında imalat sanayisinde Ar-Ge faaliyetinde bulunan girişimlerdeki araştırmacı sayıları incelendiğinde, orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten girişimlerde 31 bin 701 kişi, yüksek teknoloji faaliyeti yürütenler arasında ise 22 bin 93 kişi istihdam edildi. TZE cinsinden en yüksek değer, orta yüksek teknoloji faaliyeti yürüten girişimlerde 28 bin 957 olarak kaydedildi.
Dolaylı teşviklerin payı yükseldi
Dolaylı Ar-Ge teşvikleri, 2015'te mali ve mali olmayan şirketlerin Ar-Ge harcamaları içinde yüzde 14,8 iken, 2024'te yüzde 25,1'e yükseldi. Bu süreçte, mali ve mali olmayan şirketlerin Ar-Ge harcaması 2015'te 11,2 milyar TL iken, 2024'te bu rakam 422 milyar TL'ye ulaştı.
