Milyonlarca çalışanı ilgilendiren imza!
Çalışanların hizmet alımı sözleşmesini imzalamadan evvel bir kez daha düşünmesinde yarar var. Pandemi ile başlayan uzaktan çalışma modeli salgında normalleşme sürecine girilse de pek çok şirkette devam ediyor. Genellikle evden çalışmanın firmaların üzerindeki yol, yemek gibi giderlerin düşmesini sağlaması bundan dolayı tercih edilmeye devam ediyor. Fakat çalışma mevzuatında uzaktan çalışanların hakları ile alakalı net sınırlar çizilmediği amacıyla evden çalışma, çalışanlar yönünden birtakım dezavantajlar yaratabiliyor. Çalışma biçiminin sosyal emniyet yönünden hangi statüde değerlendirileceği konusundaki belirsizlik, emeklilik hakkını tehlikeye sokabiliyor.
Takvim’de yer alan bilgilere göre, 4/a statüsünde çalışanlar, ilk defa sigortalı çalışmaya başladıkları tarihe göre değişmekle eş güdümlü azami 7200 gün prim ödeyerek emekli olabilir iken, 4/b statüsünde çalışanların en az 9000 gün prim ödemeleri gerekiyor. Yargıtay kararına husus olan davada, uzaktan çalışan birey hizmet belirlenmesi davası açarak, hizmetlerinin işverenin yanı sıra fiili çalışmaya dayandığını ileri sürdü ve yaşlılık aylığı bağlanmasını talep etti. İş mahkemesi isteği kabul etti.
YARGITAY'YIN KARARI
Yargıtay kararında, ilerleyen teknoloji, insan ihtiyaçlarındaki çeşitlilik ve artış, insanların geçim kaynağı sağlama konusundaki yeni yaklaşımları ve değişen sosyo – ekonomik yapının yeni istihdam ilişkilerinin doğmasına ve çalışma hayatında, kanunlarda düzenlenmemiş (atipik) sözleşmelerin meydana çıkmasına yol açtığı vurgulandı. Sözleşmenin "hizmet akdi" olarak kabul edilip edilmemesinin sigortalılık statüsünün belirlenmesinde değişiklik yarattığına ilgi çekilen kararda, son senelerde internet üzerinden yalnızca mal alışverişinin yapılmadığı, hizmet alımı ya da eser alımı sözleşmelerinin de olası duruma geldiği kaydedildi. Yeni çalışma modellerinin ileride daha da artacağına ilgi çekildi.
Hizmet akdini, hususu iş görme borcu doğuran başka sözleşmelerden ayıran esas öğenin bir işverene "alışkanlık" bulunduğu vurgulanan kararda, kanunlarda tanımlanmayan (atipik) hizmet ilişkilerinde alışkanlık öğesinin değiştiği, elastik çalışmaya dönüştüğü kaydedildi. Freelance (serbest) çalışma yöntemiyle yazarlık, editörlük, tercümanlık, bilgisayar uygulaması yapma gibi internet üzerinden uygulanabilecek hizmetlerin evden çalışma yöntemiyle görülebildiği ifade edildi. Kural olarak bu tarz çalışma biçiminde taraflar arasında bağımsızlık bulunduğu belirti edilen kararda, lakin yeni tip sözleşmeler değerlendirilirken ilişkinin "kendi adına bağımsız çalışmayı" aşan ve "işverene hizmet sözleşmesi ile bağımlı çalışma" kaliteyi kazanıp kazanmadığının belirlenmesi gerektiğine ilgi çekildi.
YARGITAY'IN KRİTERLERİ
Bu hususta peşin hüküm vermenin olası olmadığı, sonsuz şekilde meydana çıkabilecek ilişkilerin her somut olayda taraflar arasındaki ilişkilere, vakanın özelliğine göre ayrı ayrı değerlendirilmesi gerektiği belirti edilen kararda, bu hususta hüküm sunabilecek bağlamda öneme alınması gereken hususlar şu şekilde sıralandı:
"Davalı işverenin iş organizasyonunun kaliteyi ve etkinlik kısmı temel alınmak amacıyla verdiği işin karmaşık bir iş yapımı ile alakalı mı, yoksa derli toplu olarak işverenin etkinlik ile alakalı rutin işleri ile alakalı mı bulunduğu, işin denetim ve denetiminin nasıl yapıldığı, işverence beğenilmeyen çalışmalar bulunduğunda düzeltmenin nasıl sağlandığı, çalışanın bilgi ve yanıt verme yükümlülüğü olup olmadığı, işin teslimi / yapılması amacıyla zamanın nasıl belirlendiği, süresinde teslim edilmemesi / yapılmaması durumunda yaptırımının ne bulunduğu, çalışmanın derli toplu olarak her gün yapılıp yapılmadığı, günde kaç saat çalışıldığı, ilişkinin sona erme sebebinin ne bulunduğu, iş görenin diğer şahıslara de aynı yöntemle hizmet verip vermediği, evden çalışma şeklinde de olsa kendine ait bir iş organizasyonu olup olmadığı, iş görenin diğerini çalıştırıp çalıştırmadığı, ilişkilerin bozulmasına dair bir risk söz hususu olmadan verdiği işi reddedip edemeyeceği, ücretin nasıl belirlendiği, telif ücreti mi aylık mı bulunduğu, ekstra ödeme yapılıp yapılmadığı hususları araştırılmalıdır. Bütün kanıtlar eş güdümlü değerlendirilerek ilişkinin kendi adına bağımsız çalışma mı yoksa hizmet akdi ile davalı işverene bağımlı bir çalışma mı bulunduğu belirlenerek neticesine göre karar verilmelidir.
