SİRUS ABBASNEJADFERZANİ - TAHRAN
Türkiye ile İran arasında büyük bir sorun yaşanmadan yıllara dayanan sorunsuz ilişkiler geleneği 1639 tarihli Kasr-ı Şirin anlaşmasına dayandırılır. Osmanlılar ve dönemin Safevi hanedanı arasında imzalanan antlaşma bugünkü Türkiye-İran sınırının da oluşmasına zemin hazırladı.
Geçen 386 yılda sınır anlaşmazlıkları hep Kasr-ı Şirin mutabakatı çerçevesinde çözümlendi. Hanedanlar değişti, hatta rejimler değişti. Devlet yönetimleri ideolojik zıtlıkları bile bir kenara bırakıp iki halkın dostluğu ve ortak çıkarları doğrultusunda karar almayı bildi.
Kasr-ı Şirin Antlaşması o kadar uzak görüşlüydü ki maddelerinde bunun bir kalıcı barış olduğu da özellikle vurgulanıyordu.
Türkiye ile İran arasındaki ilişkiler Ankara açısından hep iktidarlar üstü olarak algılandı. Türkiye komşuluk ve iki ülke halklarının önemini gerekçe göstererek ABD ve NATO'nun İran'a uyguladığı ağır yaptırımlardan muaf tutulmayı bildi. Bu tavır, iki halkın kardeşliğine hizmet ederken iki ülkeye ekonomik katkı yaptı. 2025’in ilk 8 ayında İran’ın Türkiye ile olan ihracat değeri yaklaşık 1.98 milyar doları aşmıştı. Aynı dönemde İran’dan yapılan ithalat 1.58 milyar dolar oldu.
Türkiye 2024 yılının tamamında İran’a 3 milyar 231 milyon dolarlık ihracat yaptı. Aynı yıl İran’dan ithalat ise 2 milyar 454 milyon dolar oldu. Sınırın iki tarafında on binlerce kişiye bu ekonomik ilişkiler sayesinde istihdam sağlanıyor. Bununla birlikte Türkiye'nin konumu İran halkına turizmde nefes alma olanağı sağlıyor. Ayrıca dış ticarete ek olarak yılda 2 ile 2.5 milyon İranlı turist ağırlayan Türkiye de bugüne kadar milyarlarca dolar kazandı. Ankara da durumun farkında.
Ticaret Bakanı Ömer Bolat ve İran Yol ve Şehircilik Bakanı Ferzane Sadık birlikte düzenlediği basın toplantısında "11 aylık döneminde ülkemizi 2,3 milyon İranlı turist ziyaret etmiştir. İran'ın da Türk turistler açısından her geçen gün daha cazip bir destinasyon haline gelmekte olduğu düşünüldüğünde bu rakamları çok daha yukarılara taşımamızın mümkün olduğu açıktır" diyordu. Ferzane Sadık da aynı toplantıda 30 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefinin vurgulandığı bilgisini veriyordu.
Öte yandan son dönemde ABD'nin İsrail'in çıkarlarını şekillendirdiği yeni yeni politikalar İran halkında kaygı yarattı. Kaygıların tetiklenmesi sebepsiz değil. 2 Ekim’de Türkiye’nin yaptırım uyguladığı İran vatandaşlarına ve İran bağlantılı şirketlere yönelik listesi Resmi Gazete’de yayınlandı. İran’a nükleer yaptırımlar çerçevesinde hazırlandığı belirtilen yaptırım listesinin genişlemesi dikkat çekti.
Konu İran’da çok konuşuldu. Biz de İran vatandaşlarının nabzını tuttuk.
İşte, İran halkının karara dair yorumları:
Amirreza Hodai: “Bu Birleşmiş Milletler yaptırımı değil. Türkiye’nin NATO müttefiklerinin kararına açıkça çıkamamış olabilir. Bir yol bulunur. Bunun büyüyecek bir soruna yol açacağını sanmıyorum.”
Mostafa Kerimi: “Bu ABD’nin yaptırım listesi Birleşmiş Milletler’in değil. Bir gün yaptırımlar tamamen kalkacak, inanıyoruz. İki komşunun arasının açılacağını sanmıyorum.”
Muhammed Khorsani: “Türkiye ve İran iki kardeş devlet. İşbirliği halinde barış içinde yaşamaları bölgede tüm dengeleri değiştirir. Bunu herkes biliyor, politikacılar da biliyor, herkes sadede gelecektir.”
Ali Akbar Baghaei: “Türkiye’nin ABD ve İsrail ile İran’a karşı tavır alacağını düşünmüyorum. Erdoğan’ın İsrail’e karşı tutumu ortada. Güvenmek istiyoruz.”
Sareh Jabari: “Gazze’de bile silahlar sustu. Anlaşma yapıldı. Artık İran’ın da dünyaya açılması gerekiyor. Bunun için Türkiye’nin desteği şart. Bu hepimizin çıkarına. Barış olursa Türkiye’ye daha çok geliriz, daha çok Türk konuk ederiz.”
Haniyeh Rajabiyan: “Bugüne kadar Erdoğan’ın İran’a yönelik dostane tutumunu takip etti. Ama bu kez açıkçası kaygılandım.”
Malika Fallahi: “Yaptırım kararını takip etmedim ama ben Türkiye’yle sorun istemiyorum. Rahatça gezebileceğim tek ülke.”
Puyan Resuliyan: “Politikayı çok takip etmem. Tek bildiğim Türkiye halkını çok sevdiğim. Daha çok gelsinler.”
İsmail Asgari: ”Türkiye’de ev almak, yatırım yapmak hayalim var. Bir sorun çıkması hayal kırıklığım olur. Ama Erdoğan yönetimine güveniyorum.”
Satare Fattahi: “Kararı takip etmedim ama ticareti bilirim. Tahran’da Türk markaları çok revaçta, İstanbul’da da çok İranlı iş yapıyor. Ticari dengelerle oynamak iyi olmaz.
Fatame Zehra Madah: “Kararı takip etmedim. İstanbul’u ve Türk halkını çok seviyorum, selam gönderiyorum. Baharda geleceğim.”
Abdollah Dinipoar: “Kabul etmek lazım, sorun var. Ama Kasr-ı Şirin ruhu ortaya çıkar, bir şey olmaz.”
YAPTIRIM LİSTESİ
Karara göre malvarlığı dondurulan kişiler:
Dawood Agha-Jani, Amir Moayyed Alai, Behman Asgarpour, Mohammad Fedai Ashiani, Abbas Rezaee Ashtiani, Haleh Bakhtiar, Morteza Behzad, Seyyed Hussein Hosseini, Ali Hajinia Leilabadi, Hamid-Reza Mohajerani, Jafar Mohammadi, Ehsan Monajemi, Houshang Nobar, Mohammad Qannadi, Amir Rahimi, Javad Rahiqi, Abbas Rashidi, M. Javad Karimi Sabet, Seyed Jaber Safdari, Ghasem Soleymani.
Karara göre malvarlığı dondurulan şirketler:
İran Atom Enerjisi Kurumu, Bank Sepah ve Bank Sepah International, İsfahan Nükleer Yakıt Araştırma ve Üretim Merkezi, İsfahan Nükleer Teknoloji Merkezi, First East Export Bank, İrano Hind Shipping Company, Irisl Benelux NV, Jabber İbn Hayan, Karaj Nükleer Araştırma Merkezi, Kavoshyar Company, Mesbah Energy Company, Modern Industries Technique Company, Novin Energy Company, Tarım ve Tıp Nükleer Araştırma Merkezi, Pars Trash Company, Pishgam Energy Industries, South Shipping Line İran, Tamas Company.
