Haber / Analiz: Zülfikar Doğan
(ANKARA) - 3 Ekim'de TÜİK'in açıklayacağı eylül enflasyonu öncesinde, İTO, TEPAV ve Türk-İş tarafından yayımlanan eylül verileri Merkez Bankası ve ekonomi yönetimi için endişe verici oldu. Üç kurumun, eylülde perakende fiyat artışları ve mutfak gıda enflasyonundaki yüksek oranları açıklaması, TÜİK'in tüketici enflasyonunun (TÜFE) de eylülde yüksek çıkacağına işaret ediyor.
Geçen yıl eylülde yüzde 2,97 olarak kaydedilen TÜFE, bu yıl bu oranın üzerindeki bir değerle gelirse, yılsonunda yüzde 30'un altında bir enflasyon hedefinin gerçekleştirilmesi imkansız hale gelecek. Merkez Bankası da dahil olmak üzere anketlerdeki enflasyon beklentisi genellikle yüzde 2,5-2,70 arasında oluşurken, geçen yılki yüzde 2,97'lik oran altında kalmamak için TÜİK'in dikkatle bir hesap yapması gerekiyor.
İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) 2024'te güncellediği 2023=100 bazlı yeni endeksine göre, eylül enflasyonu yüzde 3,19 olarak belirlenirken, yıllık enflasyon yüzde 40,75'e yükseldi. İTO'nun İstanbul için hesabına göre, geçim ve perakende fiyat artışları, tüketici endeksinde eğitim harcamalarının yüzde 24,26 oranında artmasına neden oldu. Konut ve eğitim grup harcamalarının yıllık artış oranı ise yüzde 60'ı aştı. Konut ve kira harcamaları, yıllık bazda yüzde 64,01 olarak, eğitim harcamaları ise yüzde 62,54 oranında artış gösterdi. İTO endeksine göre, eylülde gıda enflasyonu yüzde 3,85, ulaşım ise yüzde 4,40 oranında artış kaydetti.
Türkiye Ekonomi Politikaları Vakfı (TEPAV)'ın Gıda Fiyat Endeksi'ndeki (TEPAV-TEGE) eylül ayı gıda enflasyonu ise yüzde 2,81 olarak açıklandı. Bu artış, endeksin mart ayında kaydedilen yüzde 3,25'lik gıda enflasyonunun ardından son 6 ayın en yüksek oranını oluşturuyor. Ayrıca, eylülde yıllık gıda enflasyonu yüzde 31,5'e yükseldi.
Eylülde mutfak enflasyonu ne durumda?
Türk-İş'in yıllardır hesapladığı "Aylık Mutfak Enflasyonu" da İTO ve TEPAV-TEGE'nin yüksek gıda enflasyonu verileriyle paralellik gösteriyor. Türkiye, AB ve OECD ülkeleri arasında en yüksek gıda enflasyonuna sahipken, Türk-İş'in eylül ayı mutfak enflasyonu yüzde 3,17 olarak belirlendi.
Okulların açılması, mevsime uygun kış sebze ve meyvelerinin piyasaya girmesi ve rutin hale dönüşen haftalık akaryakıt zamları nedeniyle gıda, eğitim ve ulaşım alanındaki fiyat artışları enflasyonu artırma potansiyeli taşıyor. Merkez Bankası, eylülde genel eğilimin dışında yukarı yönlü bir fiyat hareketinin yaşanabileceği uyarısında bulunmuştu. Üç kurumdan gelen 1 Ekim verileri, Merkez Bankası'nın bu endişesini teyit eder nitelikte.
Özetle, TÜİK'in açıklayacağı eylül TÜFE verisinin yüzde 3'e yakın gelmesi yüksek ihtimal. 2024 yılı eylülü itibarıyla aylık yüzde 2,97 olan TÜFE göz önüne alındığında, TÜİK'in rakamı geçen yılın eylülündeki seviyede açıklasa bile OVP'de yılsonu hedefi yaklaşık yüzde 28,5, Merkez Bankası'nın 3. enflasyon raporunda ise yüzde 2529 aralığı olarak yenilendi. Bu durum, yılsonu hedeflerinin tutmasını zorlaştırıyor. Eylülde TÜFE oranının yüzde 2,98-2,99 arasında açıklanması durumunda, Bakan Şimşek ve ekonomi yönetiminin yılsonu enflasyonu için yüzde 30'un altında kalacağı yönündeki iddiaları geçersiz hale gelecek. Eylülde açıklanacak verilerle birlikte, ağustosta yüzde 32,95 olan yıllık TÜFE'deki düşüş de duracak ve yeni bir yükseliş başlayacak.
Kasım ayındaki Enflasyon Raporu'nda revizyon bekleniyor
Merkez Bankası'nın yıllık enflasyon için belirlediği yüzde 24'lük "ara hedef" ise şu an için anlamını yitirmiş durumda. Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, kasımda 2025 yılına dair dördüncü Enflasyon Raporu'nu açıklayacak. Bankanın toplantı takvimine göre kasımda PPK toplantısı ve faiz indirimi söz konusu değil. Bu durum, kasımda açıklanacak son enflasyon raporunda yeni bir hedef revizyonu ve yüzde 24'lük ara hedefin yukarı yönlü revize edilmesini kaçınılmaz kılmakta.
Kulislerde, TÜİK'in "hassas" hesaplamalarla 3 Ekim'de İTO ve ENAG'dan beklenenden düşük bir enflasyon açıklaması öngörülüyor. Ancak 11 Ekim'deki PPK toplantısında 250-300 baz puanlık bir faiz indiriminin yapılması pek mümkün görünmüyor. Son toplantıda politika faizi yüzde 40,5'e indirilmişken, mevcut enflasyon tablosunda daha fazla bir indirim yapılacak alan kalmamış durumda. Yılsonunda politika faizinin yüzde 35 seviyelerine kadar düşmesi bekleyen iş dünyası için bu durum hayal kırıklığı yaratacak gibi görünüyor. Bu yüzden, 11 Ekim'de sadece 100-150 baz puanlık bir indirimle ya da faiz indiriminin pas geçilerek aralık toplantısının beklenmesi gibi seçenekler öne çıkıyor.
