Haber: Kadir DEVİR
(ANKARA) - Eski BOTAŞ Doğalgaz Alım Dairesi Başkanı Ali Arif Aktürk, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar'ın duyurduğu ABD kaynaklı LNG tedarik anlaşmasını yorumladı. Aktürk, Türkiye'nin yaz ve kış mevsimlerinde doğalgaz tüketimindeki farklılıkları yönetebilmesi için LNG ve esnek tedarik yöntemlerine ihtiyaç duyduğunu belirtti. Sakarya Gaz Sahası'ndan elde edilen gazın günlük maksimum 10 milyon metreküp olduğunu vurgulayan Aktürk, yıllık üretimin de en fazla 3.65 milyar metreküp olacağını ifade etti.
Yeni anlaşma detayları
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, New York'ta BOTAŞ ile Woodside Energy arasında yapılan, 2030 yılında başlayacak ve 9 yıl sürecek LNG tedarik ön anlaşmasını sosyal medyada paylaştı. Bu anlaşma, yaklaşık 5,8 milyar metreküp doğal gaz eşdeğeri LNG'nin öncelikli olarak ABD'deki Louisiana LNG Projesi'nden BOTAŞ'a tedarikini kapsıyor.
BOTAŞ ile Woodside arasındaki anlaşmayı eski başkan Ali Arif Aktürk, ANKA Haber Ajansı'na değerlendirdi. Türkiye'deki yaz ve kış tüketime ilişkin farkın 11 katı bulduğunu dile getiren Aktürk, şöyle devam etti:
Karadeniz gazıyla karşılamak mümkün değil
"Türkiye'nin doğalgaz tüketim profili seneler itibarıyla konut bazında değişmektedir. Konut tüketimleri artmakta. Türkiye'de özellikle 2015'ten sonra konut tüketimi çok hızlı artmıştır. 81 ilde, 910 ilçe ve beldede doğalgaz tüketilmektedir. 22 milyon konuta gaz sağlanmaktadır. Konut talebini sürdürmek, doğalgaz şirketleri ve iletim şirketleri için zor bir süreçtir. Çünkü konutlar kışın 4-5 aylık dönemde gaz tüketirler, yaz döneminde tüketmezler. Türkiye'de ocak ayında sadece konutların tüketimi 3.7 milyar metreküp iken, bu tüketim temmuz-ağustos aylarında 300 milyon metreküpe düşmektedir. Yaklaşık 11 kat fark var.
" Bu yükü boru gazlarıyla sağlamanın imkanı yoktur. "
Bu mevsimselliği, bu yükü boru gazlarıyla sağlamanın imkanı yoktur. Sadece Türkiye'de değil, dünyanın her yerinde bu böyledir. Bunu sözleşmesel olarak ancak spot LNG ile sıvılaştırılmış doğalgazla, farklı giriş noktalarından kış döneminde alınacak spot LNG ile sağlanır. Türkiye'nin de kış döneminde almak üzere her yıl 50-55 ilave kargoya ihtiyacı vardır, normal yıllık sözleşmelerin dışında. BOTAŞ son bir buçuk ayda GASTECH konferansında çeşitli kontratlar imzaladı. En son Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Amerika ziyaretinde de Mercuria (İsviçre bazlı) ve Woodside (Avustralya bazlı) iki şirketle Amerikan gazı için LNG tedarik anlaşmaları imzaladı.
Son 2008'den itibaren dünyada LNG'nin formatı değişti. Orta ve uzun vadeli sözleşmelerden spot bazlı, kısa vadeli sözleşmelere geçildi. Mercuria, Woodside, Trafigura, Glencore, Gunvor gibi portföy şirketleri, farklı tedarikçilerden gaz anlaşmaları yaparak portföyler oluşturmakta ve böyle spot LNG ihtiyacı olan ülkelere, şirketlere gaz satmaktadır. Bu gaz için en uygun kaynak da çok liberal olan Amerikan piyasasıdır. Gerek Mercuria, gerek Woodside'ın Amerikan LNG sıvılaştırma terminallerinde ciddi slot kapasiteleri vardır. Slot kapasiteden kasıt, dolum yapabilme kapasiteleri. Bu şirketler de LNG sıvılaştırma tesislerinde slot kapasiteleri alarak Amerikan piyasasından Henry Hub endeksli gazı alıp gerek Avrupa'ya, gerek dünyanın çeşitli yerlerine Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri, Uzakdoğu da dahil spot bazda satmaktadır.
" Henry Hub endeksli bir fiyat yapısıyla BOTAŞ'a satacaklarını tahmin ediyorum. "
Woodside'la ve Mercuria'yla orta vadeli, spot bazda başta olmak üzere anlaşmalar imzalandı. Bu anlaşmalar kapsamında da özellikle kış döneminde BOTAŞ'a gaz tedariki yapılacaktır. Çok büyük ihtimalle Henry Hub endekslidir. Çünkü Amerikan firmaları Henry Hub endeksi aldıkları gazı Henry Hub endeksi satmak isterler. Aradaki farklı fiyat endeksi riskini yönetmek, hedge etmek maliyetine katlanmak istemezler. Onun için Henry Hub endeksli bir fiyat yapısıyla BOTAŞ'a satacaklarını tahmin ediyorum bir uzman olarak."
Aktürk, yapılan anlaşmanın standart bir yapı olduğunu vurguladı ve şunları ekledi:
"Sayın Cumhurbaşkanı'nın ziyareti sırasında da Enerji Bakanlığı'nın, Sayın Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar'ın müşahitliğinde BOTAŞ'la ilgili şirketler LNG anlaşmaları yapmışlardır. Bu LNG anlaşmaları aslında artık standartlaştı. GIIGNL'in ortaya koyduğu bir format var. Artık böyle çok detaylı müzakere etmiyorsunuz. Müzakere edilen kısım fiyat ve tedarik takvimi. Onun dışındaki diğer maddeler uyuşmazlıkların çözümü, eksik teslimat gibi artık standart hale geldi. Bu şekilde bir anlaşma yapıldı.
" Sakarya Gaz Sahası'ndan şu an için karşılamanın imkanı yok. "
Sakarya Gaz Sahası'ndaki 1 yıllık üretimin sadece ocak ayı tüketimini karşılayacağını vurgulayan Ali Arif Aktürk, Türkiyenin önümüzdeki yıllarda da LNG almak durumunda olduğunu belirterek, sözlerini şöyle tamamladı:
" Türkiye'nin yazla kış arasındaki dengesizliği yönetebilmesi için kesinlikle LNG tarzında ya da esnek tedarik yöntemlerine ihtiyaç var. Şu anda Türkiye'de üretilen Sakarya Gaz Sahası'ndaki gazla bu ihtiyacın karşılanması mümkün değil. Ayrıca, 11 katlık bir fark olduğu için, Sakarya Gaz Sahası'nda ilk fazda üretilen gaz, günlük maksimum 10 milyon metreküple sınırlı. Yıllık olarak ise bu, yaklaşık 3.65 milyar metreküpe denk geliyor.
Konut tüketimi ve dengesizlikler
Ocak ayında sadece konutların doğalgaz tüketimi 3.7 milyar metreküpü buluyor. Bu durumda, 3.7 milyar metreküplük ocak ayı tüketimi, 3.65 milyar metreküplük yıllık üretimle karşılanamaz. Tek sahaya dayalı üretimlerde genellikle tüketim miktarları yıl boyunca benzer kalır. Bu durum, sadece Sakarya Gaz Sahası için değil, yeni sahalar bulunsa bile değişmeyecektir. Türkiye'nin konutlardan kaynaklanan dengesizliğini sürdürebilmesi için önümüzdeki yıllarda mutlaka spot LNG alımına ihtiyaç olduğu görülüyor.
